Soruya bakalım:
Aşağıdaki
cümlelerin hangisinde yer yön belirteci, tamlayan olduğu için
adlaşmıştır? (2003 ÖSS)
A)
Dışarının gürültüsü hepimizi rahatsız etti.
B) Kapının
önüne oturmuş, geleni geçeni izliyor.
C) Yukarıya çıkıp
arkadaşımla da görüşeyim.
D) Beş yüz metre ileriden sağa
döneceksiniz.
E) Çocuğun üstüne kocaman bir battaniye
örtmüşler.
Soruya göre dışarı kelimesi vaktizamanında belirteçmiş, sonradan isim olmuş.
Bu kanıya nereden vardılar bilmiyorum. Ancak dışarı kelimesi cümledeki görevine bağlı olarak sıfat, zarf veya isim olarak kullanılabilir.
"Dışarının gürültüsü hepimizi rahatsız etti." cümlesindeki "dışarının gürültüsü" tamlamasını çıkarıp "dışarı" kelimesini zarf olarak cümleye tekrar monte etmeye çalışıyorum... Olmuyor! Bu cümlede dışarı kelimesini zarf olarak kullanmak imkânsız.
Dershanelerin bu soruya bakarak "adlaşmış sıfat"tan sonra "adlaşmış zarf" diye bir şey icat etmemiş olmalarına hayret ettim, ayıpladım onları... Hatta "dışarı mahalle" gibi bir örneğe bakılıp "sıfatlaşmış zarf" diye bir icat daha yapılabilirdi.
Öğrencilerin kafasında bir sürü garip kurallar... Uydur uydurabildiğin kadar.
Peki, bu duruma TDK ne diyor? Dışarı, a seçeneğindeki cümlede 1. anlamda yani isim olarak kullanılmış. Ona da bakıp bu sorunun bir cevabı olmadığını belirterek konuyu kapatalım:
dışarı
"Dışarıda karlar erimeye başlamış." - Ahmet Ümit
